Locatie: Hoogstraat 31, Haastrecht
In het 19e-eeuwse pand komen de geschiedenis, techniek én het verhaal van de toekomst samen: hoe houd je droge voeten in West Nederland? Zou je ook wel eens dat naadje van de kous willen weten? Kom dan binnen en bezoek dit unieke watermuseum. Het laagste punt van Nederland ligt 6,76 meter onder NAP. Hemelsbreed is het vanuit Haastrecht ruim 10 km naar dit punt in Nieuwerkerk aan den IJssel. Hoe kun je meters onder zeeniveau toch leven? Waarom zijn er dijken? Waarom is het Groene Hart een lappendeken van weilanden met ontelbare slootjes?
Het monumentale Gemaal staat aan een idyllisch water. Deze bijzondere plek delen vrijwilligers en bestuur graag met anderen. Water werd eeuwenlang ingezet als middel ter verdediging in oorlogstijd. Dat gebeurde via de zogeheten waterlinies, maar nu genieten we aan, in en op het water van onze vrijheid en vertellen rondleiders, gastheren en -gastvrouwen er ons verhaal.
Ook scholieren zijn van harte welkom.
En wat is dat verhaal? Wel, het richt zich op de vraag: “Hoe kunnen we in het lage deel van West-Nederland blijven wonen, werken en vakantie vieren terwijl de zeespiegel steeds verder stijgt en de veenweidebodem hier steeds verder daalt?” Het is een verhaal, dat ertoe doet. Voor alle inwoners, groot en klein, jong en oud(er) in het Groene Hart. Hier zie en hoor je welke slimme oplossingen er door de eeuwen heen zijn bedacht om het water de baas te worden en te blijven.
Aan de hand van aansprekende beelden, peilschalen, kaarten, modellen, poldermaquette en meer gaan deskundige vrijwilligers dieper in op de actuele maatschappelijk belangrijke thema’s als klimaatverandering, zeespiegelstijging en waterveiligheid.
Anders dan de meeste gemalen staat dit Gemaal vrijwel midden in het stadje. Het begon als stoomgemaal maar werd vanaf 1950 geheel elektrisch aangedreven. Het stoomgebeuren en de enorme machines moeten destijds een geweldige indruk hebben gemaakt op de bevolking. Reken maar dat je als kind trots was als je vader hier mocht werken. De moeders zullen destijds op ‘maandag wasdag’ minder blij zijn geweest.
Vanwege de ruilverkaveling in de Lopikerwaard verloor het pand in 1992 zijn functie als gemaal. Een groep enthousiaste mensen richtte een stichting op, nam daarmee het gebouw over en bouwde het geleidelijk om tot een museum dat met behulp van veel vrijwilligers het waterbeheer door de eeuwen heen laat zien.
Het Gemaal ligt op een uniek drieschappenpunt. Wist je dat de inwoners van Haastrecht, afhankelijk waar ze wonen, met een van de volgende drie waterschappen te maken hebben: Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, of die van Rijnland of van De Stichtse Rijnlanden.
Het Gemaal ligt aan meerdere fiets-, wandel- en vaarknooppunten en is ’s middags te bezoeken.
Voor mensen die minder goed ter been zijn is een traplift beschikbaar.
In 2013-2014 is de inrichting van het Gemaal compleet vernieuwd. Ruim tien jaar later was het dak van het monumentale pand uit 1872 aan de beurt. De dakrenovatie werd tevens aangegrepen om een passende isolatie op het dak aan te brengen. Gelijktijdig is in het pand een luchtverversing met warmteterugwinning gerealiseerd en het verwarmingssysteem gemoderniseerd. Aan het einde van de dakrenovatie zijn vier gouden dakpannen geplaatst. Dit ter herinnering aan de crowdfundingsactie HELP het dak lekt! ADOPTEER EEN DAKPAN!
Tegenover het Gemaal staat de machinistenwoning. Daar woonde vroeger de machinist. Het is ook lang een privé-poppenmuseum geweest en nu wordt het verhuurd. Rechts daarvan staat het pand van Frans Mulder, een van de plaatselijke verkooppunten van vuurwerk. Daarin was na de oorlog één van de fietsenfabrieken van Haastrecht gevestigd, die van fietsenfabrikant/winkelier Klaas van Duren. Hij deponeerde in 1958 het merk Kleon. In vroeger jaren zaten langs de Hoogstraat wel zo’n zestig bedrijfjes. Vrijwel iedereen vond zijn werk op het dorp en het land eromheen.
Bij de machinistenwoning staat een groot bord met een toelichting over de ANWB Molenvlietroute. Daarnaast is een poortje waar je met je kano of supplank door kunt. Om van de Hollandsche IJssel naar de Vlist te komen of andersom. Achter bij het Gemaal vind je namelijk ook een steiger, net als aan de Hollandsche IJssel.
